Rối loạn nhân cách hoang tưởng là gì? | Safe and Sound

Rối loạn nhân cách hoang tưởng được chuyên gia tâm lý định nghĩa là một dạng rối loạn nhân cách biểu hiện bởi những hành vi bất thường, lập dị. Người bệnh mắc chứng bệnh này luôn có sự nghi ngờ về mục đích và động cơ của những người xung quanh.

Nguyễn Thị Hồng Hạnh | Bác sĩ - Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS

Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển

1. Định nghĩa rối loạn nhân cách hoang tưởng

Theo chuyên gia tâm lý, rối loạn nhân cách hoang tưởng (Paranoid Personality Disorder - PPD) được xếp vào rối loạn nhân cách nhóm A. Bệnh nhân không tin tưởng vào bất kỳ ai, họ luôn ở trong trạng thái nghi ngờ, luôn cảm thấy người khác đang có ý định làm hại họ.

Chuyên gia tâm lý cũng nhận định rằng, người bệnh rối loạn nhân cách hoang tưởng còn có hiện tượng tâm sự với người khác một cách miễn cưỡng, luôn mang tư tưởng hận thù, luôn muốn tìm cách để đe dọa hoặc làm xấu đi nội dung mang tính chất ngây thơ, trong sáng. Người bệnh thường sẽ dễ nổi nóng, tức giận và luôn cảm thấy thù hằn đối với người khác.

Chuyên gia tâm lý khuyến cáo, bệnh nhân không bao giờ chấp nhận những hành vi của mình là tiêu cực hoặc khác lạ đối với người khác. Họ hoàn toàn không tin tưởng bất cứ ai và luôn muốn che giấu cảm xúc của mình, không muốn trao đổi, chia sẻ với những người xung quanh và chấp nhận sống với cảm giác nghi ngờ.

2. Tiêu chuẩn chẩn đoán rối loạn nhân cách hoang tưởng

Ảnh 1: Người bệnh luôn có sự cảnh giác quá mức với những người xung quanh

Hầu hết những đối tượng bệnh rối loạn nhân cách hoang tưởng đều không tin rằng các hành vi, lời nói của mình khác lạ với những người xung quanh. Chuyên gia tâm lý nhận định rằng, họ thường có xu hướng nghi ngờ, không tin tưởng người khác. Ngược lại những người bên cạnh lại cho rằng sự nghi hoặc, thiếu tin tưởng đó là vô cứ, không có cơ sở cụ thể.

Người bệnh sẽ luôn dè chừng, cảnh giác với những người xung quanh làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến các mối quan hệ bên ngoài. Họ dễ nóng giận, cáu gắt, đôi lúc không biết rõ nguyên do.

Những tiêu chuẩn để chẩn đoán người bệnh mắc rối loạn nhân cách hoang tưởng theo DSM-5 là:

• Người bệnh hết sức đa nghi và không tin tưởng người khác
• Họ nghĩ rằng người khác đang nói dối họ, cố gắng thao túng họ hoặc đang truyền nhau những bí mật.
• Họ tìm ra những ý nghĩa ẩn giấu đằng sau những lời nhận xét hồn nhiên.
• Họ gặp vấn đề trong việc duy trì các mối quan hệ gần gũi, chẳng hạn như họ thường tin rằng người bạn đời của mình đang không chung thuỷ, bất chấp việc thiếu chứng cứ.
• Sự đa nghi và thù địch của họ có thể được biểu hiện qua việc thích tranh cãi quá mức, việc than phiền lặp đi lặp lại, hay sự xa lánh lặng lẽ, đầy thù địch.
• Tính thận trọng thái quá của một người trước những mối nguy hiểm khả dĩ khiến họ trông phòng vệ, bí mật, ranh mãnh và thiếu cảm giác dịu dàng.

3. Điều trị rối loạn nhân cách hoang tưởng

Theo chuyên gia tâm lý, bệnh nhân mắc chứng rối loạn nhân cách hoang tưởng dễ hình thành sự thù hận với những người phản ứng tiêu cực và có hành vi, lời nói xúc phạm đến bản thân. Thậm chí, một số bệnh nhân có thể hình thành sự nghi ngờ thông qua những lời nói và nhận xét bình thường. Chính vì vậy, chuyên gia tâm lý tiếp cận và điều trị cho người mắc chứng bệnh này gặp rất nhiều khó khăn và thử thách.

Ảnh 2: Liệu pháp tâm lý là lựa chọn ưu tiên trong điều trị rối loạn nhân cách hoang tưởng

Liệu pháp tâm lý là phương pháp chính trong điều trị rối loạn nhân cách hoang tưởng. Các chuyên gia tâm lý sẽ trò chuyện, giao tiếp với người bệnh để có thể hiểu được các vấn đề mà họ đang gặp phải. Từ đó chuyên gia tâm lý sẽ tìm cách tháo gỡ, đưa ra giải pháp giúp người bệnh cải thiện nhanh các triệu chứng.